Rusya’ya Yönelik Yaptırımlar: Bölüm 2

Özet

Rusya-Ukrayna hattında aylardır devam eden gerilim, Moskova yönetiminin Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü (NATO) ve Amerika Birleşik Devletleri’nden (ABD) talep ettiği güvenlik garantilerine ilişkin müzakerelerin sonuçsuz kalmasının ardından 21 Şubat 2022 tarihinde yeni bir aşamaya everilmiştir. Zira bahsi geçen tarihte Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, ulusal-uluslararası kamuoyuna seslendiği bir konuşma gerçekleştirmiş ve söz konusu konuşması esnasında Luhansk ve Donetsk’teki ayrılıkçı yapıları bağımsız birer devlet olarak tanıdıklarını açıklamıştır. Bu konuşma esnasında Rusya ile sözde cumhuriyetler arasında savunma alanında iş birliğini de öngören anlaşmalar imzalanmıştır. Bunun ardından 23 Şubat 2022 tarihinde akşam saatlerinde Luhanks ve Donetsk’in güvenliğini sağlamak amacıyla Rus Ordusu’nun Donbas bölgesine girdiği haberleri uluslararası basına yansımıştır. 24 Şubat 2022 tarihinde ise Rusya, Ukrayna’ya yönelik özel operasyon başlattığını duyurmuştur.

Ülkenin başkenti Kiev’in de hedef alındığı saldırılar, Ukrayna’nın bağımsızlığına, toprak bütünlüğüne ve egemenliğine yönelik bir saldırı olması sebebiyle Birleşmiş Milletler (BM) Şartı’na ve dolayısıyla uluslararası hukuka aykırıdır. Bu nedenle de uluslararası toplumun tepkisini çeken operasyon, Rusya’nın ağır yaptırımlara maruz kalmasını beraberinde getirmiştir. Başta ABD ve Avrupa devletleri olmak üzere, Rusya’yı uluslararası sistemin dışına iterek izole etmeyi amaçlamış ve bir yaptırımlar furyası başlatmıştır. PİTGEM Araştırma Ekibi tarafından hazırlanan bu çalışma, iki metinden oluşan bir dizi olacak şekilde savaşın başından beri Rusya’ya uygulanan yaptırımlarla yıldırma sürecinde uygulanan yaptırım eylemlerini birkaç başlıkta incelemeyi amaçlamaktadır. Birinci bölümde, Banka ve Finansal Kuruluşlara Yaptırımlar ve Yaptırımlar Ülkelere Göre Sınıflandırılması ele alınan bu çalışmanın ikinci bölümde ise, Kişilere Yönelik Ekonomik Yaptırımlar, Ulaşımla İlgili Yaptırımlar, Sanat ve Spor Alanındaki Yaptırımları ele alınacaktır.

Rusya’ya Yönelik Yaptırımlar: Bölüm 2

3.  Kişilere Yönelik Ekonomik Yaptırımlar:

• Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin: Avrupa Birliği (AB), Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ve İngiltere’deki varlıkları dondurulmasına rağmen söz konusu ülkelere seyahat etmesine izin verilmektedir.
• Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov: AB, İngiltere ve ABD’deki varlıklarının dondurulmasına karar verilmiştir. Fakat bu ülkelere seyahat etmesine izin verilmekteydi. Ancak Bulgaristan, Kuzey Makedonya ve Karadağ, Belgrad’a gitmek üzere yola çıkan Bakan Sergey Lavrov’un kendi hava sahalarından transit geçişine izin vermedi. Rus basınının aktardığına göre Sırbistan’ın komşuları, uçak ile yer kontrol arasındaki iletişim kanalını da kapattı.
• Rusya Savunma Bakanı Sergey Şoygu ve Rus Güvenlik Servisi (FSB) Başkanı Aleksandr Bortnikov: AB ile ABD’deki mal varlıkları dondurulmuş ve haklarında seyahat yasağı kararı çıkarılmıştır.
• Rus Güvenlik Konseyi Üyeleri: Konsey üyelerine AB ile ABD tarafından seyahat yasağı getirilmiş ve mal varlıkları dondurulmuştur.
• Rusya Genelkurmay Başkanı Valery Gerasimov: İngiltere ile ABD tarafından seyahat yasağı ve mal varlıklarını dondurması kararı alınmıştır. Ayrıca 2014 yılında AB tarafından kara listeye alındığı bilinmektedir.
• Rusya Parlamentosu Üyeleri: AB, Rusya Parlamentosu olan Devlet Duması’nın 351 üyesine seyahat yasağı ve mal varlıklarını dondurma kararı alırken; İngiltere bu önlemi yalnızca Donetsk ve Luhansk’ın tanınması yönünde oy kullanan Duma üyelerine karşı almıştır. Buna ek olarak ABD, daha önce Duma Başkanı’na yaptırım uygulamıştır .
• Belaruslu Yetkililer: AB ile ABD, Rusya’nın Ukrayna’ya yönelik askeri saldırısını planlamaya yardımcı olan hükümet yetkilileriyle sınır görevlilerini seyahat yasağı listesine almış ve bu kişilerin mal varlıklarını dondurmuştur.
• Rusya’nın En Genç Milyarderi ve Putin’in Eski Damadı Kirill Shamalov: İngiltere’ye seyahat etmesi yasaklanmış ve oradaki mal varlığı dondurulmuştur.
• Rusya’nın İkinci En Büyük Kredi Kuruluşu VTB’nin Başkan Yardımcısı ve FSB Başkanı’nın Oğlu Denis Bortnikov: İngiltere, AB ve ABD tarafından kara listeye alınmıştır.
• United Aircraft Corp’un Yöneticisi Yury Slyusar ve Devlete Ait Bir Savunma Holdingi Olan Novikombank’ın Yönetim Kurulu Başkanı Elena Georgieva: İngiltere’ye girişi yasaklanmıştır.
• Enerji, Ulaşım ve İnşaat Sektörlerinde Çıkarları Olan Özel Yatırım Şirketi Volga Grup’u Kontrol Eden Rusya’nın Altıncı En Zengin Oligarkı Gennady Timchenko: İngiltere tarafından seyahati yasağı getirilmiş ve mal varlıkları dondurulmuştur.
• Rusya’daki Gaz Boru Hatları İçin En Büyük İnşaat Şirketi Olan SMP Grup’un Ortağı Rus Oligark Boris Rotenberg ve Gazprom Drilling’in Çoğunluk Hissedarı Olan Yeğeni Igor Rotenberg: İngiltere tarafından yaptırım listesine eklenmiştir.
• AB’nin Ukrayna’ya Wagner Grubu Paralı Askerlerini Göndermekten Sorumlu Olduğunu Söylediği Yevgeny Prigozhin’in Annesi ve Eşi Violetta ve Lyubov Prigozhina: AB’den men edilmiştir. Mal varlıkları dondurulacaktır.
• Daha Önce KGB’de Görev Yapmış Bir Üst Düzey Rus Yetkili ve Politikacı Olan Sergei Ivanov ve Rus Devlete Ait Elmas Madenciliği Şirketi Alrosa’nın Ceo’su ve Gazprombank’ın Yönetim Kurulu Üyesi Olan Oğlu Sergei: ABD’nin yaptırımları listesinde yer aldıkları görülmektedir.
• Rusya Güvenlik Konseyi Sekreteri Nikolai Patrushev, oğlu Gazprom Neft’in eski CEO’su Andrey, Oligark Igor Sechin ve Rosneft’in Bölüm Başkan Yardımcısı Oğlu Ivan:ABD’nin yaptırım listesinde yer alan isimlerden oldukları tespit edilmiştir.
• Promsvyazbank’ın Başkanı ve Rus Dış İstihbaratının Eski Başkanının Oğlu Petr Fradkov: İngiltere’deki mal varlıklarının dondurulmuş ve seyahat yasağı getirilmiştir.
• Devlet Bankalarının Üst Düzey Yöneticileri: Alexander Vedyakhin (Sberbank), Andrey Puchkov ve Yuriy Soloviev (VTB) ile Soloviev’in eşi Galina Olegovna Ulyutina da ABD’nin yaptırım listesine eklenmiştir.

4. Hava Sahalarına Yönelik Yaptırımlar

Artık Batı ülkelerinden Rusya’ya havacılık ve uzay sanayisiyle ilgili mal, teknoloji ve hizmet satışı yapılmayacaktır. Bu karar çerçevesinde Rus havayollarına uçak, yedek parça ve ekipman verilmeyecektir. Rus uçak filosunun dörtte üçü AB, ABD ve Kanada’da imal ediliyordu. Yirmiden fazla ülkenin hava sahası kararının ardından AB Komisyonu Başkanı Von Der Leyen, AB hava sahasının oligarkların özel jetleri dahil tüm Rus uçaklarına kapalı olacağını açıklamıştır.[1]

Görsel 1: Rus hava sahası

Kaynak: “All the European Countries Affected by Ukraine Travel Bans and Sanctions so Far”, Euro New Travel, https://www.euronews.com/travel/2022/02/24/ukraine-travel-all-the-airlines-and-countries-that-have-been-affected-so-far, (Erişim Tarihi: 09.06.2022).

Görsel 2: Ukrayna-Rusya Sınırı Üzerindeki Boş Hava Sahası

Kaynak: “Russia Flight Ban Canada”, CNN, https://www.cnn.com/travel/article/russia-flight-ban-canada/index.html, (Erişim Tarihi: 10.06.2022).

Aşağıdaki listede yer alan ülkeler hava sahalarını Rus uçaklarına kapatma kararı almıştır:[2]

• Almanya
• Avusturya
• Belçika
• Bulgaristan
• Çekya
• Danimarka
• Estonya
• Finlandiya
• Fransa
• Hollanda
• İngiltere
• İrlanda
• İsveç
• İtalya
• İzlanda
• Kanada
• Letonya
• Litvanya
• Moldova
• Norveç
• Polonya
• Portekiz
• Romanya
• Slovenya

5. Sanat ve Spor Alanlarına Yönelik Yaptırımlar[3]

• Uluslararası futbol müsabakalarını organize eden FIFA tarafından alınan karara göre, Rusya topraklarında hiçbir uluslararası müsabaka yapılmayacaktır. Rusya’nın ev sahibi olduğu maçlar ise seyircisiz olarak tarafsız sahada oynanacaktır.
• Rusya Futbol Federasyonu’na bağlı milli takımlar, “Rusya” ismiyle değil; “Rusya Futbol Birliği (RFU)” adı altında mücadele edecektir. Söz konusu takımların katıldığı karşılaşmalarda Rusya bayrağı ve marşı kullanılmayacaktır.
• FIFA, Ukrayna’daki durumun düzelmemesi durumunda, müsabakalardan ihraç edilme de dahil olmak üzere ek bir yaptırım belirlemek için IOC, UEFA ve diğer spor organizasyonlarıyla diyaloğunu sürdürecektir.
• 2022 Dünya Kupası eleme maçları için Rusya’yla karşılaşacak olan İsveç, Çekya ve Polonya’nın futbol federasyonları, Rusya’ya gitmeyecektir.
• UEFA, 2021-2022 Şampiyonlar Ligi final maçının Rusya’nın Saint Petersburg şehri yerine Fransa’nın başkenti Paris’te oynanacağını duyurmuştur.
• Rusya’nın Katar’da yapılacak Dünya Futbol Şampiyonası’ndan men edilmesi gibi ek yaptırım kararlarının da alabileceği açıklanmıştır.
• İngiliz devi Manchester United, Rus havayolu şirketi Aeroflot’la olan sponsorluk anlaşmasını feshetmiştir. Rus havayolu şirketi Aeroflot, Manchester United’a yıllık 40 milyon sterlin sponsorluk ücreti ödüyordu.
• Almanya’nın köklü Futbol kulüplerinden Schalke 04, Rusya’nın en büyük şirketlerinden Gazprom ile 15 yıldır devam eden sponsorluk anlaşmasını askıya aldığını duyurmuştur.
• Kendisine yaptırım uygulanması çağrılarının ardından Premier Lig ekibi Chelsea’nin sahibi Roman Abramovich, kulübün yönetimini vakfın mütevelli heyetine devretmiştir.
• UEFA, Rus doğalgaz devi Gazprom ile yıllık 30 milyon sterlinlik büyük sponsorluk anlaşmasını sona erdirmek istediğini açıklamıştır.
• EuroLeague, Rusya’da oynanması planlanan tüm müsabakaların geçici olarak Rusya toprakları dışındaki yerlerde yapılacağını açıklamıştır.
• Uluslararası Basketbol Federasyonu (FIBA), 27 Şubat’ta Hollanda- Rusya ve bir gün sonra yapılması planlanan Büyük Britanya- Beyaz Rusya arasındaki 2023 Dünya Kupası elemelerini ertelemiştir.
• Formula 1 yönetimi, Rusya Grand-Prix’sinin 2022 takviminden çıkarıldığını açıklamıştır.
• Formula 1 takımı Haas, Barselona’daki sezon öncesi testlerinin son gününde, Vladimir Putin’in yakın bir ortağı olan Dmitry Mazepin’in sahibi olduğu Rusya merkezli sponsorun tedarik ettiği ekipmanların kullanılmayacağını duyurmuştur.
• Uluslararası şarkı yarışması Eurovision’un yapımcısı Avrupa Yayın Birliği (EBU), Rusya’nın bu yılki yarışmaya katılmasına izin vermeyeceklerini açıklamıştır. EBU, gerekçe olarak Rusya’nın Ukrayna’ya saldırısı devam ederken, Rusya’nın katılımının rekabeti itibarsızlaştırabileceğini göstermiştir.
• İzlanda, Finlandiya, Norveç ve Hollanda gibi ülkelerden devlet yayıncıları, Rusya’nın Mayıs 2022’de İtalya’nın Torino kentinde düzenlenecek yarışmadan men edilmesi çağrısında bulunmuştur. İngiltere’nin kültürden sorumlu Devlet Bakanı Nadine Dorries, çağrıya olumlu yanıt vermiştir.
• İrlanda Cumhuriyeti’nin başkenti Dublin’deki Helix Tiyatrosu, Ukrayna halkıyla dayanışmak için Moskova Kraliyet Balesi’nin Kuğu Gölü performansını iptal etmiştir.

Sonuç

Putin’in liderliğinde Rusya’nın Ukrayna’ya başlattığı işgali Avrupa güvenliğine karşı yöneltilmiş bir tehdit olarak gören Avrupa ülkeleri, ABD’nin de desteğiyle Rusya’yı yıldırmayı amaçlayan “yaptırımlar diplomasisi” başlatmıştır. Bu süreç, diplomatik, ekonomik ve askeri alanlarını yanı sıra Rusya’nın, sanat ve spor alanları gibi kültürel alanlarda da bir dizi yaptırım ile karşı karşıya kalmasına sebep olmuştur. Batı devlerinin kolektif ve birbirini tamamlayıcı niteliğe sahip bu yaptırımlar dizisi, Rusya’yı savaşmayı karşılayamayacak bir hale getirmek suretiyle Ukrayna’ya olan potansiyel işgalleri durdurmayı amaçlamaktadır.

Rusya’nın Ukrayna’yı işgaline karşı verilen yaptırımlar cevabı, uluslararası toplumda yeterli olup olmadığı yönüyle tartışmalara konu olmaktadır. Savaşın seyri, Rusya’ya uygulanan yaptırımların amacına ulaşıp ulaşamayacağını gözler önüne serecektir.

KAYNAKÇA:

[1] “EU Closes Its Airspace To Russian Planes”, Radio Free Europe, https://www.rferl.org/a/european-union-closing-airspace-russian-airlines/31726709.html, (Erişim Tarihi: 02.07.2022)

[2] “Closed Airspace Forces Cancellation of Russian Foreign Minister’s Visit to Serbia – Ifax Cites Source” US News, https://www.usnews.com/news/world/articles/2022-06-05/closed-airspace-forces-cancellation-of-russian-foreign-ministers-visit-to-serbia-ifax-cites-source, (Erişim Tarihi: 12.06.2022).

[3] “The show can’t go on: Russian arts cancelled worldwide”, The Guardian, https://www.theguardian.com/world/2022/mar/01/the-show-cant-go-on-russian-arts-cancelled-worldwide, (Erişim Tarihi: 13.06.2022).