Batı Akdeniz Bölgesinde Temel Ulaşım İhtiyaçları ve Çözüm Önerileri 2023

ÖZET
Anadolu’nun Batı Akdeniz coğrafyasında denize paralel uzanan dağ yapıları, ovalar, akarsular ve kıyılar özellikle Antalya ilimizde hem nitelikli tarım hem deniz turizmi için evrensel kaliteye ulaşan ürün ve hizmetlerin geliştirilmesine imkân vermektedir. Ancak, genellikle iç talebin Ankara-İstanbul aksında ve asıl yurtdışı pazarın Rusya ve Avrupa’da olması her iki sektörü karayolu ve havayolu ulaşımında kısıtlar içerisinde bırakmaktadır. Bölgede 30 yıldır hiç durmayan turfanda tarım ve turizm yatırımlarına ve artmakta olan üretime karşılık, 8. Beş yıllık kalkınma (2000-2005) planından itibaren öngörülen ve bir kısmı başlatılan ulaşım yatırımlarında tamamlanma süreçlerinin son yıllarda yavaşlaması nedeniyle her iki sektör ve günlük hayat olumsuz etkilenmektedir. Bu çalışmada üretim ve teslim aşamalarını etkileyen il içi, il dışı ve ihracat ulaşımlarında var olan sorunlar değerlendirilmiş ve 2010’lu yıllarda bölgede gelişen imalat sanayi ve artan nüfus bağlamında yeni ulaşım tasarımı üzerinde durulmuştur.  

Giriş

Bazı ulaşım altyapılarının zamanında yapılamaması nedeniyle Antalya ilimizde turizm, tarım, imalat sanayi ve ticaret taşımacılığı ile günlük ulaşım ciddi problemler karşısındadır. Son yıllarda kıyı bölgelere hızlanan göç ve yeni yatırımlara bağlı olarak, il içi ulaşımda olduğu kadar il dışı ulaşımda ve ihracat taşımacılığında daha da artan sorunların kamuoyuna yansıdığı görülmektedir. Anadolu Ajansından emekli olduktan sonra Antalya’da ekonomi gazeteciliği yapan Fikri Cinokur’un gönderdiği, linki aşağıda yer alan kısa mektup şehrimizde giderek büyüdüğü açıkça görülen ulaşım problemini dile getirmektedir: https://antalyakorfez.com/haber/59998-gazetecinin-isyani-#.Y0qDDHqF8RA

Batı Akdeniz ve Antalya ekonomisi tarım, turizm ve imalat sanayiinde iç (Marmara) ve dış (AB ve Rusya) pazarlara uzak olmanın dezavantajı ile karşı karşıya bulunmaktadır. Hammadde kaynaklarına ve pazara uzaklıktan kaynaklanan dezavantaj nedeniyle kısa süren tarımda turfanda dönemi ve turizmde yüksek sezon dışında fiyat düşürmek zorunda kalınmaktadır. “Covid19 ve Turizm” konusunda 2020/Mayıs ayında yaptığımız analiz Muğla İlimizin de benzer problem ile karşı karşıya olduğunu göstermektedir: https://www.tdm.institute/wp-content/uploads/2020/05/Covid-Rapor-EN-2.pdf

Bu çalışmada Akdeniz bölgemizin ulaşım ihtiyaçları Karayolu, Havayolu, Denizyolu ve Demiryolu Modları açısından A-İL İÇİ, B-YURT İÇİ VE İHRACAT taşımacılığı yönleri ile değerlendirilmiştir.  

Sağlıklı bir karşılaştırma yapabilmesi için ulaşım altyapılarında km. maliyeti ve ortalama kullanım süresini gösteren bilgiler aşağıda verilmiştir.

Kaynak: Kabasakal, A. Solak, A.O. ANAÜ. SBD. Cilt 10, Sayı 1, S.123-136, 2010)

Mevcut Durum Raporu: 9. ve 10. 5 Yıllık Kalkınma Planında Öngörülen Ulaşım Altyapıları Tamamlanamamıştır

2018-2023 dönemini kapsayan 11. Beş yıllık kalkınma planında Batı Akdeniz bölgesinde karayolu, deniz Limanının güçlendirilmesi ve demiryoluna bağlanması, hızlı demiryolu ve havaalanları genişletilmesi gibi yatırımlar öngörülmektedir. Antalya havaalanı kapasite artışı dışında kalan yatırımların henüz başlamadığı ve 9. ve 10. Beş yıllık plan döneminde temeli atılan Taşağıl-Beyşehir karayolu ve tünelleri ile inşaası devam etmekte olan Antalya Kuzey Çevre yolu, Çubuk Boğazı tünelleri gibi yatırımların henüz hizmete açılamadığı malumdur. Acil olmasına rağmen Döşemealtı-Alanya yeni karayolu ve aşağıda No.1 haritada 2015 yılı Döşeme Altı imar planında görülen “lojistik merkez” ve Konyaaltı imar planında görülen Burdur-Antalya-Liman demiryolu yatırımları henüz gerçekleştirilememiştir.

Harita 1: Döşeme altı Lojistik Köy ve Konyaaltı Demiryolu geçişi İmar Planı

Havzada İl içi ve İl Dışı Ulaşım İhtiyaçlarının Niteliği Değişmiştir; İl içi ulaşımda yolcu ve otomobil öncelikli, il dışı taşımacılığında emtia, kamyon, konteyner ve vagon taşıyacak altyapı yatırımlarına acil ihtiyaç bulunmaktadır.  

Batı Akdeniz havzasının ulaşım öncelikleri ve yol nitelikleri 1990’lara göre değişiklik göstermiştir. Havzamızda Organize sanayi bölgeleri büyümüş ve sayıları artmıştır. Kitle turizmi ve yoğun sofralık sebze üretimi, ağırlıklı olarak merkez ile Alanya arasında gerçekleşmektedir. Yeni imar planları ilçelerin nüfusunu hızla artırmaktadır. Turizm tesislerinin acente-otel görüşmeleri, iç tur organizasyonları, havaalanı-otel ve günlük yoğun tüketim malları taşımacılığı ile vardiyalı personel taşıma yanında tarım ürünlerinin iç ve dış pazara ulaştırılması, artan liman ve imalat sanayi taşımacılığı, öncelikli olan ulaşım çeşitleri ve niteliğini değiştirmiştir.

Bölgemizde ulaşım altyapıları; sivil ulaşım ile kıyılarda gerçekleşen turizm ve sofralık tarım üretimi yanında Antalya, Burdur, Isparta, Manavgat, Korkuteli, Bucak Organize Sanayi bölgeleri ile bu coğrafyada üretilen çimento, mermer, gıda ile orman emvali, gübre, nitelikli meyve gibi ürünlerde yurt içi ve ihracat amaçlı taşımaları karşılayacak şekilde hızla yeniden tasarlanmalıdır.  

Antalya: İl İçi Ulaşım

Antalya İl İçi Karayolu Ulaşımı:

Antalya’da ilçeler arası ticari ve sivil ulaşımın en yoğun ve problemli olduğu yatay güzergâh, Döşemealtı/Kepez/Muratpaşa ile Aksu-Serik-Manavgat-Alanya-Gazipaşa ilçeleri arasında bulunmaktadır. Antalya il nüfusunun yaklaşık % 80’i bu ilçelerimizde yaşamaktadır. 10 yıl önce çift şeritli bölünmüş niteliğe kavuşan mevcut karayolu, bazı kavşaklarda yapılan alt ve üst geçitlere rağmen artan ulaşım ihtiyaçlarını karşılayamamaktadır.

Harita 2: Antalya-Alanya İl içi karayolu ulaşım güzergahı

Ticari taşıma; 1.Turizm acente kontratları, konaklama tesisleri günlük tedarik, bakım onarım, havaalanı ulaşımları ve günlük turlar. 2.Tarımsal ulaşım, toptancı hallere ve paketleme depolarına günlük tarım ürünleri taşıması. 3.Ticari, mali ve hukuki mesleki ulaşım. Sivil taşıma ise; yaklaşık iki milyonluk nüfusun sağlık, eğitim ve diğer günlük ekonomi ve sosyal ulaşım ağırlıklıdır.

Kamu Politikası Çözüm Önerileri:

Mevcut karayolunda yaşanan aşırı yoğunluğun giderilmesi için üzerinde çalışılabilecek çözüm önerilerimiz aşağıda ifade edilmiştir:

Çözüm 1: Antalya Havaalanı-Belek turizm yolunun hızla tamamlanarak ana karayolu üzerindeki Belek turizm ulaşımı yükünün hafifletilmesi (Harita.3)

Harita 3: Antalya Havaalanı-Kundu-Belek Turizm Yolu Planı

Çözüm 2: Antalya-Alanya mevcut iki şeritli bölünmüş karayoluna üçüncü şerit eklenmesi trafik akışının rahatlamasına katkı sağlayacaktır.

Çözüm 3: Geyik Dağları eteklerinden planlanan ücretli “OTOYOL”un, BÖLÜNMÜŞ TRANSİT YOL niteliklerinde acilen ihale edilmesi. “Otoyol” projesinin “bölünmüş yol” olarak değiştirilmesi önerimizin nedenleri şunlardır;

Antalya ilinde batı ilçelerinde olduğu gibi doğu ilçeleri arasında (Döşeme altı-Alanya) ağır endüstriyel navlun yoktur, tarımda yaş meyve-sebze ile ticari ve sivil ulaşım yoğunluğu vardır. Bu nedenlerle YID modeli öneren otoyol projesi, bölünmüş yola çevrilmelidir.

Hammadde, yarı mamul ve yoğun endüstriyel mamul madde taşımacılığı için karayolunda “otoyol” alternatifsizdir ancak çok geniş arazi kullanımı, yüksek maliyet ve ücretli geçiş problemleri barındırmaktadır. Buna karşılık yeni karayolu otoyol yerine bölünmüş transit yol olarak yapılabilirse arazi kullanımı azalacak, yatırım tutarı ile işletme maliyeti düşecek ve ücretli yol uygulaması ortadan kalkacaktır. Konuyu ihtiyaçlar ve yolların özellikleri açılarından incelemek faydalı olacaktır.

Otoyollar, büyük yerleşim yerleri ve endüstri bölgeleri arasında hızlı ve kesintisiz ticari ve sivil taşımacılığa avantaj sağlamaktadır. Gaziantep-Adana-Ankara-İstanbul Anadolu Otoyolu buna güzel bir örnektir. İzmir-Aydın-Denizli-Antalya otoyolu da benzer bir projedir. Ancak konu Döşemealtı-Aksu-Serik- Manavgat-Alanya ilçelerimizin il merkezi ile ulaşımına gelince, bu güzergahta endüstriyel ticari taşımacılık vasfının olmadığı görülecektir.

Mersin Erdemli ilçesinden İzmir’e kadar Akdeniz kıyılarında endüstriyel ağır ticari taşımacılık değil tarımsal üretimin günlük taşımaları ve ilçelerde yaşayan halkın günlük ulaşım ihtiyaçları ile turizmde personel ulaşımı ve otobüslerin tur programları bulunmaktadır. Bu güzergâh, İstanbul-Karadeniz-Sarp üzerinden gerçekleşen Avrupa-Kafkasya-Asya (TRACECA koridoru) taşımacılığı ile mukayese edilmemelidir. Antalya kıyılarında bugün ölçülen yüksek taşıt geçişlerinin % 75’i yöre halkının ilçeler ve Antalya iç ulaşımından kaynaklıdır.

Antalya ilçeleri arasında ücretli otoyol yol uygulaması, tarımsal üretim ve turizmde hizmet maliyetlerini yükseltecektir. (Örnek, İstanbul Havalimanı ve Kuzey Marmara Otoyolu kullanımından sonra bölgede ulaşım maliyetlerinin yükseldiğinin İstanbul nakliye derneklerince açıklanması). Turizm gelirleri açısından Antalya-Muğla bölgesinde turist harcaması ülke içinde diğer bölgelere göre 200$/kişi daha düşüktür. Gelir kaybı tutarını şu şekilde hesaplamak mümkündür; 2019 yılında Covid19 öncesinde iki ilimize 18 milyon turist gelmiştir. 18milyonX200$= 3.6 milyar$/yıl kayıp doğmaktadır. İl içinde ek olarak otoyol ücreti alınması sektörde hizmet maliyetini yükselterek turizmde rekabet gücünü daha da düşürecektir. Döşemealtı’ndan Alanya’ya, Gazipaşa da dahil altı ilçeyi kapsayacak otoyolun kullanıcıları büyük ölçüde komşu ilçede günlük tarımsal işlerini takip eden veya düğün, cenaze töreni vb. ziyaretlere giden halk olacaktır. Maliyet artırıcı ve geniş arazi kullanımlı il içinde ücretli otoyolun Antalya tarım ve turizm sektörüne faydalı olmayacağı değerlendirilmektedir.

Ayrıca, Alanya ile Döşemealtı arasında 150 km güzergâh kendi kategorisinde en verimli tarım topraklarını barındırmaktadır. Dağ yapıları ile Akdeniz kıyısı arasında ortama 10 km derinlikte olan (bazı noktalarda bir km.) bu küçük toprak dilimi, otoyolların yapılmakta olduğu geniş Anadolu düzlüklerinden farklıdır ve tarımsal değeri çok yüksektir. Açıklanan nedenler ile Denizli-Antalya Otoyolunun, Bucak-Döşemealtı sınırında kalması, Antalya bölünmüş iç yolları ile Bucak ilçe sınırında birleşmesi ve Döşemealtı-Alanya arasında nitelikli (Örnek: Sivrihisar-Ankara karayolu) “bölünmüş yol” yapılması halinde yerel halkın otoyol ücretiyle karşılaşmaması sağlanmış olacaktır.

Ege ve Çukurova Endüstri bölgelerimizin otoyol ile bağlantısı Denizli-Burdur-Antalya-Mersin güzergahından gerçekleştirilecek olması iki açıdan faydalı görünmemektedir:

1. Antalya-Mersin kıyı coğrafyasında endüstriyel imalat yoktur. Ülkemizin en nitelikli ve ihracata dönük fide, turfanda tarım ve döviz ikamesi öncelikli turizm işletmeleri Antalya’dan doğu yönünde Mersin’e uzanan kıyılarda bulunmaktadır.

1.1. Mersin-Antalya-Burdur arasında endüstriyel durak noktası olmadığından, Ege-Çukurova arasında karşılıklı çalışacak olan “endüstriyel taşımacılık verimliliği” olumsuz etkilenecektir.

1.2.  Antalya-Gazipaşa arasında oluşacak ağır tonajlı endüstriyel transit taşımacılık işlerinden kaynaklanacak çevre kirliliği nitelikli tarım ve turizm hizmetlerini olumsuz etkileyecektir.

Buna karşılık Ege ve Çukurova Endüstri bölgelerimizin otoyol ile bağlantısı, Denizli-Burdur-Isparta-Beyşehir-Seydişehir-Karaman-Mersin hattı üzerinden gerçekleştiği takdirde iki açıdan faydalı olacaktır.

• Mersin-Karaman-Seydişehir-Isparta-Burdur hattında gelişmekte olan imalat sanayi tedarik zincirleri akışı verimli olacak, ayrıca otoyol çekim alanında yatırımları artırıcı etkisi doğacaktır.
• Hat boyunca sanayi gelişeceğinden refah yükselecek ve diğer bölgelere nüfus göçü önlenecektir.

Harita: 4: 2023 ve Sonrası Hedef YİD Projeleri[1]

Antalya: İl İçi Diğer Ulaşım Seçenekleri

Antalya: İl İçi Havayolu Ulaşımı: İçinde bulunulan dönem itibariyle il içerisinde havayolu ulaşımı ihtiyacı görülmemektedir. Batı bölgesinde yer alan Kaş havaalanı projesi işletmeye açıldıktan sonra yaşanacak gelişmeler ışığında Gazipaşa ile Kaş arasında hava taşımacılığı değerlendirilecek hususlar arasında olacaktır.

Antalya: İl İçi Denizyolu Ulaşımı: Kaş, Finike, Kemer, Konyaaltı, Manavgat, Alanya ilçelerinde turizm amaçlı günlük turlar ile il içinde denizyolu kullanılmaktadır. Yat vb. denizyolu araçlarının üretimi, bakım ve onarımları kent ekonomisine değer katmaktadır. Bu nedenle 2010 yılında Manavgat ilçesinde Çayağzı mevkiinde arazisi ayrılmış bulunan “yat yapım ve çekek tesisi” projesinin gerçekleştirilme adımlarının 2023 yılında atılması bölge ve ülke ekonomisi açısından faydalı olacaktır.

Antalya: İl İçi Demiryolu Ulaşımı: Antalya-Alanya arasında karayolunda yoğunluğu hızla artan günlük mesleki ve sivil ulaşımın raylı sistem ile desteklenmesi il içi ulaşımda önemli bir alternatiftir. İl merkezinden doğu yönünde 160 km kıyı şeridinde giderek artan yerleşimler sivil ve mesleki ulaşım için raylı sistemin ilk etapta Manavgat, ikinci etapta Alanya’ya ulaştırılması önemli bir alternatif oluşturmaktadır. Tüm ulaşım altyapı projelerinin ihale-imalat ve işletmeye açılma süreleri ortalama 5-6 yıl sürdüğü göz önüne alındığında 2030’a uzanan yıllarda Antalya-Alanya arası yolcu ulaşım problemi çözülemediği takdirde bir dezavantaj olarak sosyal hayat yanında bölge ekonomisini de olumsuz etkileyeceği göz önünde bulundurulmalıdır.

Antalya İl İçi Diğer Ulaşım Seçenekleri İçin Kamu Politikası Çözüm Önerileri:

Kamu politikası çözüm önerimiz: EXPO-2016 Antalya raylı sistem noktasından veya Aksu ilçesinde planlanan Konya hızlı tren gar noktasından doğu ilçeleri (Alanya) yönünde banliyö-raylı sistem yolcu potansiyeli incelenerek modern bir ulaşım alternatifi oluşturulmasıdır.

BATI AKDENİZ İÇİN YURT İÇİ VE İHRACAT TAŞIMACILIĞI 

Tamamlanmakta olan kuzey-güney karayolları havzamızdan yurt içine ve ihracat bölgelerinde yapılacak taşımalar açısından önemli kolaylıklar sağlayacaktır.

Harita 4: İnşa halinde olan Taşağıl-Beyşehir-Konya karayolu ve tamamlanmış olan Afyon-Kütahya-Balıkesir-Çanakkale bölünmüş karayolu haritada görülmektedir.

Antalya: İl Dışı Karayolları Ulaşımı: Çanakkale Köprüsü ile Ege Bölgemiz, Avrupa taşımacılığında önemli avantaj elde etmiştir. Eskişehir, Afyon, Konya illerinin Doğusu ve Güneyinden Avrupa çıkışlı araçlar için, İstanbul köprülerini kullanmaya göre Çanakkale köprüsünün dört saat zaman kazandırdığı bildirilmektedir. Antalya-Isparta-Burdur’dan Avrupa çıkışlı TIR taşımaları için; Osman Gazi ve İstanbul köprülerini kullanmak yerine Afyon-Kütahya-Balıkesir bölünmüş yolu ile Çanakkale köprüsü üzerinden Kapıkuleye ulaşımda daha kısa mesafe ile zaman ve maliyet avantajı doğmuştur. Antalya-Denizli otoyolu projesinin tamamlanması halinde Batı Akdeniz taşımacılığının Çanakkale köprüsü kullanımını daha avantajlı hale getireceği açıktır.

Çözüm 1: Taşağıl-Beyşehir tünellerinin hemen açılması ve karayolunun tamamlanması bölgemizden İç Anadolu taşımacılığı için acil ihtiyaçtır.  Ulaşım süresi azalacak ve kış mevsiminde karayolunda buzlanma yaşanmayacaktır.

Çözüm 2: Çubuk boğazı tünellerinin açılması ve D. Altı/Bucak ilçeleri sınırlarında Kızılkaya mevkiinden başlayacak Antalya-Denizli-İzmir otoyolunun ihale edilmesi havzamızın karayolu ile ihracat taşımacılığı açısından önceliklidir.

Çözüm 3: Antalya-Denizli otoyolunun tamamlanması bölgemizin Çanakkale köprüsü üzerinden AB ile olan ticari-endüstriyel ulaşımı açısından önceliklidir.

Antalya: İl Dışı Havayolları Ulaşımı: Yüksek niteliğe ulaşan havayolu ulaşımı Antalya ve Muğla turizminde en önemli fonksiyon olmaya devam etmektedir. Eko turizm ve Sağlık turizmi çeşitlendirmesine bağlı olarak Antalya, Gazipaşa ve Isparta havaalanlarına yurtdışı şehirlerden direk ulaşımın artırılması ve Kaş ilçesinde planlanan havaalanının işletmeye alınması öncelikli olmayı sürdürmektedir. Aşağıda belirtilen iki düzenleme acil olarak beklenmektedir:

Çözüm 1: Mevsiminde değerli tarım ürünleri ve meyvelerin (çiçek, kiraz, çilek vb.) uzak ülkelere ihracat taşımaları için hava kargo desteği verilmesi

Çözüm 2: Bölge havaalanlarından yurt dışına direk uçulan şehir sayısının 60’a yükseltilmesi  

Antalya: İl Dışı Taşımacılıkta Demiryolları: Afyon-Antalya güzergahında imalat sanayi, tarım ve ticari demiryolu taşımacılığında acil ihtiyaçlar bulunmaktadır. Yüksek Hızlı ve Hızlı tren projeleri çok yüksek maliyetli ve inşa süresi uzun yatırımlardır.  2015 yılı ulaştırma planında dağlık coğrafya nedeniyle yüksek hıza erişmek imkânı olmayan Antalya’ya Burdur ve Konya üzerinden iki ayrı hat ile yolcu öncelikli “hızlı tren” öngörülmektedir. Afyon-Antalya ve Konya-Antalya hızlı tren etüt-projeleri harita 5’te görülmektedir. Afyon-Antalya hattının yük+yolcu öncelikli olarak limana bağlanması yatırım verimliliğini artıracak, bölgemizin ve ülkemizin yüksek menfaatlerine uygun olacaktır.

Burdur ilinde çalışmakta olan demiryolunun Antalya limanına bağlanması projeleri hazırdır ve hemen ihaleye çıkılmasında sorun yoktur. 130 km. bağlantı sayesinde soğutmalı vagonlar ile bölgede üretilen tarım ürünlerinin Avrupa, Rusya ve Orta Asya pazarlarına demiryoluyla ulaştırmak mümkün hale gelecektir. Liman bağlantısı ile Doğu Denizli-Batı Konya-Afyon-Isparta havzasının (ticaret hunisi) ithalat ve ihracatında hız ve maliyet avantajı elde edilecek ve elektrikli tren ile Antalya-Burdur-Isparta-Afyon-İzmir arasında bölgesel ve turizm amaçlı yolcu ulaşımı sağlanacaktır (Kaynak: BAİB, Batı Akdeniz İhracatçılar Birliği).

Harita 5: Türkiye Yüksek Hızlı Tren ve Hızlı Demiryolu Hatları (Tamamlanmış, Devam eden ve Proje Halinde)[2]

Ulaştırma Bakanı Sn. Adil Karaismailoğlu’nun bakanlığına ait 2023 yılı bütçesi TBMM konuşması: 

“Ülkemizi uluslararası çok modlu taşımacılık merkezi haline getireceğiz. Ulaştırma Bakanlığı 2023 bütçesi 181.8 milyar TL. dir. Bütçenin %64’ü demiryollarına harcanacaktır. Şu anda 13.128 km. olan demiryollarını 2053 yılında 28.590 km’ye çıkarmayı planlıyoruz”. (Ulaştırma Bakanı A. Karaismailoğlu, 2023 yılı TBMM Plan ve Bütçe komisyonu sunumu, 22.11.2022).

Ulaştırma Bakanlığımızın 2050 yılına kadar 15.590 km. yeni demiryolu yapımı planladığı anlaşılmaktadır. 130 km. olan Burdur-Antalya demiryolu maliyeti toplam içerisinde %085 (binde 0.85) gibi küçük bir mertebeye sahiptir. Hat inşaatı, raylar, elektrik ve sinyalizasyon ekipmanları çoğunlukla yerli imalat olacağından maliyet avantajı yanında istihdam katkısı ve sağlayacağı çok yönlü verimlilik nedeniyle ilk başlanacak proje grubu içerisine alınması ülkemizin yüksek menfaatlerine uygun olacaktır.

Antalya-Konya hızlı treni ise; İstanbul, Ankara ve Nevşehir’e bağlantı sağlama özellikleri ile turizmin İç Anadolu’ya katkılarını artıracak ve Marmara bölgesi ile Antalya arasında yolcu ulaşımını kolaylaştıracaktır. Hattın geçeceği güzergahta tüneller, viyadükler, köprü ve durak noktalarının projelendirildiği ve yaklaşık maliyet tutarının belirlendiği bilinmektedir.

Kamu Politikası Çözüm Önerileri:

 Çözüm 1: Burdur’da mevcut demiryolu ile Antalya-Liman bağlantısı 2023 yılında ihale edilmesi

Çözüm2: Döşeme altı veya Bucak (Kızılkaya) bölgesinde uluslararası niteliklerde “lojistik merkez” kurulması

Çözüm 3: Antalya-Konya-Nevşehir-Kayseri hızlı tren yatırımı YID kapsamında programa alınması

Antalya: İl Dışı Denizyolları Ulaşımı: Antalya ithalat/ihracatında deniz taşımacılığı büyük sorunlar içerisindedir. Mersin ve İzmir limanları arası yaklaşık 1.100 km’dir. Bu uzun coğrafyada mevcut liman dışında ticaret limanı yapılabilecek kıyı noktası bulunmamaktadır. Akdeniz’de sondaj çalışmaları başlayan hidro karbon yatakları nedeniyle ülkemiz açısından Antalya limanının stratejik önemi çok yükselmiştir.

Batı Akdeniz havzasında ticari deniz taşımacılığında öncelikli sorunlar şunlardır (Kaynak: BAİB, Batı Akdeniz İhracatçılar Birliği):

1. Antalya limanında demiryolu bağlantısı olmaması,
2. Liman ile Kemer karayolu arasında kalan genişleme alanının konut imarına açılarak deniz taşımacılığında büyümenin sınırlandırılması,
3. Limanda TIR parkının bulunmaması,
4. Antalya limanı ithalat taşımacılığında öncelikli olmadığından (yüklü gemi gelmediğinden) ihracatta navlun maliyeti yüksekliği,
5. 9 metre olan liman su derinliğinin daha büyük gemilerin yanaşmasını engellemesi, (liman iyileştirme ve derinleştirme maliyetinin 100 milyon $ olduğu bildirilmiştir)
6. Yüksek nitelikli kruvazör rıhtımı ve yolcu salonu olmaması,
7. Antalya’da Liman taşımacılığını destekleyecek “lojistik merkez” bulunmaması

Ülkeler İçin Deniz Limanının Önemini Gösteren Bir Örnek: Monaco

Harita 6: Monaco Limanları Planı

2018 kişi başı geliri 135.000 $/yıl olan Monaco, tünel ile Fransa demiryollarına bağlanan yük limanı ile yolcu ve yat limanlarına sahiptir. Ülke gelirlerinde turizm yanında liman hizmetlerinin stratejik durumu önemli derecede pay sahibidir. Demiryoluna bağlı büyük ticaret limanlarına sahip Barcelona ve Nice, Akdeniz’de Antalya’nın rakibi olan diğer turizm şehirleridir.

Önemli Not: 1 ve 5 numaralı haritalarda görülen Burdur-Antalya demiryolu Döşeme altı-Liman hattının 2017 yılında iptal edildiği sektör içinde ifade edilmektedir. Böyle bir işlem bölgeye ve ülkeye ihanet düzeyinde zarar verecektir. DDY Genel müdürlüğü konu hakkında açıklama yapmalı, varsa bu yanlış karar hızla düzeltilmelidir.

Antalya limanında Demiryolu bağlantısının bulunmaması ve Antalya-Kemer Bulvarı içinde kalan “Liman genişleme alanı”nın konut imarı ile daraltılması, iyileştirme yatırımları açısından liman yönetiminin güven ve cesaretini kıran hususlar olduğu değerlendirilmektedir. Bu nedenlerle Limana demiryolu bağlantısı bölge ihracatı açısından stratejik önemdedir.

Harita 7: Antalya limanı yerleşim planı: Liman genişleme alanı ve demiryolu bağlantısı yoktur.

Türkiye denizyolları 2023 hedefleri konusunda 11. Kalkınma Planında yer alan Denizyolu GZFT analizinde 18 zayıf durumdan üç maddesi şöyledir:

1. Limanlarımızın bir kısmında yetersiz altyapı (rıhtım uzunlukları, draft, geri sahalar ve depolama alanlarının yetersizliği) ile yetersiz karayolu bağlantısı olması, demiryolu bağlantısının ise olmaması 2. Ülke içinde limanların OSB ve üretim merkezlerine yeterli bağlantısının bulunmaması 3.limanlarımızın fiziki gelişme imkânı bulunmaması (Kaynak:T.C. Kalkınma Bakanlığı On Birinci Kalkınma Planı (2019-2023) Ulaştırma Özel İhtisas Komisyonu Raporu Ankara 2018, Sf,30.)

Sn. Ulaştırma Bakanı: tedarik zinciri ve nihai ürünleri limanlara ulaştırma sorunu konusunda da somut adımlar atıyoruz. OSB ve limanların demiryolu ağına bağlanması için 500 milyon dolar kredi sağlandı (Kaynak: https://www.denizhaber.com/osb-ve-limanlar-demiryolu-agina-baglanacak 11.11.2022). Haber, Antalya limanının beş yıl içinde demiryolu bağlantısı için finans imkânı olduğunu göstermektedir.

 Antalya limanı için demiryolu yanında, acil olarak masaya yatırılması önerilen konular şunlardır:

Mersin ve İzmir limanlarının aşırı yükünü alacak olan hizmetlerin sağlanarak Antalya limanında ithalat altyapısının kurulması;

Çözüm 1: Liman genişleme alanının konut imarından çıkarılması,

Çözüm 2: Liman su derinliğinin (draft) 13 metreye çıkarılması,

Çözüm 3: Yolcu gemileri için rıhtım ve yolcu salonu yapılması,

Çözüm 4: Antalya limanına TIR parkı planlaması

Sonuç ve Çözüm Önerileri Özeti

A- Antalya İl İçi Ulaşım

A1: İl İçi Karayolu Ulaşımı:

1. Antalya Havaalanı-Belek turizm yolunun hızla tamamlanması

2.Antalya-Alanya otoyol projesinin BÖLÜNMÜŞ YOL olarak acilen ihale edilmesi

3. Antalya-Alanya mevcut iki şeritli bölünmüş karayoluna üçüncü şerit eklenmesi

A2: İl İçi Demiryolu Ulaşımı:

1. Antalya-Alanya 140 km. raylı sistem yatırımının YİD modeli ile değerlendirilmesi 

B- Batı Akdeniz Yurt İçi ve İhracat Ulaşımı

B1: İl Dışı Karayolu Ulaşımı:

1.Taşağıl-Beyşehir ve Çubuk boğazı tünellerinin acilen tamamlanarak hizmete açılması

2.Döşemealtı/Bucak ilçeleri sınırlarından (Kızılkaya) başlayacak Antalya-Denizli otoyolunun ihale edilmesi

B2: İl Dışı Havayolu Ulaşımı:

1. Yüksek değerde olan imalat sanayi ve turfanda tarım ürünleri ile çiçek, kiraz, çilek vb. meyvelerin ihracat taşımacılığında hava kargo desteği verilmesi

2.Bölge havaalanlarından yurt dışına direk uçulan şehir sayısının 60’a yükseltilmesi

B3: İl Dışı Demiryolu Ulaşımı:

1. Burdur-Antalya-Liman demiryolu bağlantısının acilen gerçekleştirilmesi
2. Döşeme altı-Bucak bölgesinde “Lojistik Merkez” kurulması
3. Antalya-Konya hızlı tren yatırımının YID kapsamında 2023 programına alınması

B4: İl Dışı Denizyolu Ulaşımı:

1.Antalya limanında ithalat fonksiyonlarının yükseltilmesi

2.Liman genişleme alanının konut imarından çıkarılması,

3.Liman su derinliğinin (draft) 13 metreye çıkarılması,

4.Yolcu gemisi rıhtım ve salonu yapılması,

5.Antalya limanına TIR parkı planlaması

 Batı Akdeniz il ve ilçelerinde çoğu sektörün potansiyelini yükselterek yeni fırsatlar kazandıracak olan bu ulaşım yatırımlarının tamamlanması durumunda; il içi, yurt içi ve ihracat taşımacılığında yaşanmakta olan problemler azalacak, ticari verimlilik artacak, sivil hayatın refah seviyesi yükselecektir.

Yatırımların gerçekleşmesi için; siyasi kararlar yanında ilgili Bakanlıklar ile Akdeniz bölgemizin Mahalli idare ve Yerel Yönetimler, Meslek odaları, Meslek dernekleri, Sektör firmaları ve Basın arasında ahenkli işbirliği gereklidir.

[1] https://www.uab.gov.tr/uploads/pages/bakanlik-yayinlari/ulasan-ve-erisen-turkiye-2021.pdf

[2] Kaynak:https://rayhaber.com/2019/11/turkiye-yuksek-hizli-ve-hizli-demiryolu-hat-ve-haritalar