ÖZET
20 Kasım ve 18 Aralık 2022 tarihleri arasında 32 takımın katılımıyla Katar’da gerçekleştirilmiş olan FIFA Dünya Kupası Arjantin’in şampiyonluğu ile sonlanırken, 2010 yılından beri medya ve kamuoyu tarafından turnuvanın ev sahipliği konusunda Katar ve FIFA çeşitli eleştirilerin odağında yer aldı. İhale sürecindeki prosedürel eksiklikler, yöneticiler arasındaki yolsuzluk iddiaları, dünyanın en prestijli ve en büyük etkinliklerinden birine ev sahipliği yapma konusundaki teknik eksiklikler turnuva öncesi gündemin önemli bir kısmını oluşturdu. FIFA’nın seçiminin perde arkasına ilişkin sorular ve soruşturmalar hala kesin bir cevaba sahip olmamasına rağmen, Katar 2022 Dünya Kupası’na başarılı bir şekilde ev sahipliği yapmış ve kamuoyu nezdindeki negatif yönelimi değiştirmeyi göreceli olarak başarmıştır.
Futbol anlamında barındırdığı hikayeler; tarihinde ilk defa bir Afrika (Fas) takımının yarı final oynaması, Diego Armando Maradona’nın varisi olarak sayılan futbol efsanesi Lionel Messi’nin muhtemel son Dünya Kupası mücadelesinde takımı Arjantin ile birlikte şampiyonluğa ulaşması, gol düellosu eşliğinde geçen yarı final ve final eşleşmeleri, maçlarda 10 dakikayı geçen uzatma süreleri ile birlikte 2022 Dünya Kupası unutulmaz anılarla futbolseverlerin zihinlerine kazındı. Nitekim, futbolun sadece futbol olmadığını hatırlatmamız ve bu kupanın özellikle Katar’ın gelecek politikasındaki rolünün öneminin farkında olmamız gerekiyor. Benzeri şekilde Katar ile geliştirilen ilişkilerin“Ukrayna-Rusya Savaşı”, “Enerji Krizi”, “Gö甓Avrupa Birliği Değerleri” gibi konular çerçevesinde değerlendirilmesi, politik geleceğe dair ipuçları elde edebilmemiz için önem teşkil etmektedir.
Bir yazı dizisi olarak tasarlanan bu makalenin, birinci bölümünde Katar’ın ev sahipliği ile sonuçlanan seçim sürecine ilişkin derlemiş olduğumuz gelişmelere ve yolsuzluk iddialarına değineceğiz. Ardından uluslararası basın tarafından Katar’ın yoğun eleştiri altında kaldığı “Mevsim Şartları”, “Kalabalık Yönetimi ve Tecrübe Eksikliği” gibi konu başlıklarında, eleştirilerin kaynaklarının neler olduğunu ve Katar yönetiminin bu eleştiriler karşısında etkili bir çözüm önerisinde bulunup bulunmadığını inceleyeceğiz.
Katar’ın Dünya Kupası düzenleme yarışını nasıl kazandığı, ne gibi eleştiriler ile karşılaştığı, eleştirilere karşı nasıl çözümler geliştirdiği ve böyle büyük bir organizasyonu küçük bir ölçek içerisinde gerçekleştirmek için ne gibi stratejiler geliştirdiği, kamusal planlar ve düzenlemeler yaptığının detaylı bir incelemesi aynı zamanda kamu politikası süreçlerine dair de meraklısına önemli ipuçları verecektir. Uluslararası spor organizasyonlarını düzenleme hakkını kazanmayı planlayan devletler ve kurumlar için ise; bu yönde ne gibi sorunlar, çelişkiler ve sürpriz ataklar ile karşılaşabileceğini analiz edebilmek, bunlara karşı nasıl stratejiler geliştirmesi gerektiği konusunda beyin fırtınası yapmak ve hangi kamu politikalarını nasıl yönetmesi gerektiğini tasarlamak açısından da aydınlatıcı ve ufuk açıcı olacaktır.
Futbol Sadece Futbol Değildir: 2022 Dünya Kupası Saha Dışı Raporu: Bölüm 1
I. Giriş
Bu sene Kasım ve Aralık aylarında gerçekleştirilen Katar 2022 Dünya Kupası geçirdiği ihale süreci ve kamuoyundan yükselen eleştiriler sebebiyle Dünya Kupaları tarihinin en tartışmalı kararlarından biri olarak anılacaktır. İhale süreci aşamasının kamuoyunda bulduğu yankılar kadar Katar’ın kupaya hazırlık süreciyle ilgili de kamuoyu, endişelerle dolu bir tabloyu 2009 yılından beri dile getirmekteydi. Yolsuzluk iddiaları ile çalkalanan ve Katar ile arkaplanda olan ilişkilerin adil rekabeti zedelemesi gerekçesiyle ciddi adli ve idari süreçlerden geçen Fédération Internationale de Football Association (FIFA), Dünya Kupası’nın sona ermesinin ardından bile tam olarak temize çıkamamıştır. Aksine, cevapsız kalan iddiaların çokluğu kadar, ortaya dökülen gerçeklerle birlikte bu kararın içerisine siyasetin ve yolsuzluğun karıştığı herkes tarafından kabul edilebilir bir hale gelmiştir. Yaşanılanlar, turnuvayı gölgelerken belki de kamuoyunun dilini eleştiriler çerçevesinde sivrileştiren bir etki yaratmıştır. Nitekim bu gölgelemenin etkisinin Katar’ın organizasyon yönetimi aşamasında gerçekleştirdiği başarılı stratejiler ve kamu politikalarına yansıtılmaması, gerçekleştirilecek incelemeler anlamında hayati önem taşımaktadır.
Bu sebeple yazımızda üç temel eleştiri üzerinden Katar 2022 Dünya Kupası’nın gerçeklerini sizler için analiz etmeye çalıştık.
II. Eleştiri 1: Seçim ve Yolsuzluk İddiaları
2009’un Ocak ayında FIFA, ülkeleri 2018 ve 2022 Dünya Kupalarına ev sahipliği yapma hakkı için teklif vermeye davet etti. 2018 yılı için yapılan oylamanın sonucunda Rusya; rakipleri İngiltere, Portekiz/İspanya ve Belçika/Hollanda’dan gelen teklifleri geride bırakarak oylamayı kazandı fakat bu karar Rus hükümetinin insan hakları ihlalleri, LGBT’ye karşı ayrımcılık ve Kırım’ın ilhakından sonra Rusya’nın Ukrayna’ya karşı artan düşmanlığı sebebiyle eleştirildi.
Ayrıca Rusya’nın 2018 Dünya Kupası’na ev sahipliği yapacağı onaylandıktan sonra; FIFA kuralları çerçevesinde, UEFA (Avrupa ülkeleri) üyeleri 2022 turnuvası için teklif veremeyecekti. Nitekim 2022 Dünya Kupası için sadece Katar, ABD, Güney Kore, Japonya ve Avustralya’dan gelen teklifler yarışın içinde oldu (Hepburn D., 2022).
Katar için ihale süreci engellerle başladı. FIFA’nın en üst yönetim organına ülkedeki mevcut altyapı eksikliği ve geleneksel olarak Dünya Kupası turnuvalarının düzenlendiği yaz aylarında bölgenin ikliminin elverişsizliği sebebi ile endişelerini dile getirdiler. Raporlarda da Katar’ın teklifi “yüksek riskli” olarak etiketlenmesine rağmen, oylamanın son turunda sürpriz bir şekilde Katar, ABD’nin 8 oyuna karşı 14 oyla galip geldi.
Mart 2020 gibi yakın bir tarihte ABD Adalet Bakanlığı, Rusya ve Katar’da düzenlenecek olan turnuvanın oylama sürecinde FIFA üst düzey yetkililerinin rüşvet aldığı şeklindeki çeşitli iddiaları dile getirdi. Bu durum ilk önce Rus ve daha sonra Katarlı yetkililer cephesinden yalanlandı. ABD Adalet Bakanlığı, yıllardır FIFA da dahil olmak üzere uluslararası futboldaki yolsuzluk iddialarını araştırıyor. Bugüne kadar iki düzineden fazla mahkûmiyet kararı verildi ve bazı davalar devam ediyor. Bu noktada, ABD ceza yargılamasında FIFA’nın kendisine mağdur statüsü verildiğini ve üst düzey FIFA yetkililerinin ABD Adalet Bakanlığı ile düzenli temas halinde olduğunu belirtmek önemlidir (Ramsey G., 2022).
Katar, FIFA yetkililerine yaklaşık 3 milyon sterlin rüşvet vermekle suçlandı, ancak iki yıl süren FIFA soruşturmasının ardından aklandı. Buna rağmen baş müfettiş Michael J. Garcia, FIFA’nın soruşturmasıyla ilgili raporunun “çok sayıda maddi olarak eksik ve hatalı beyan” içerdiğini söyledi ve hem FBI hem de Fransız yetkililer yolsuzlukla ilgili soruşturmalar başlattı.
Ekim 2010 tarihinde The Sunday Times’ta yer alan bir habere göre iki FIFA yetkilisi, Amos Adamu (Nijerya) ve Reynald Termarii (Taiti) 2018 ve 2022 için yapılacak Dünya Kupası seçimlerinde oylarını satmayı teklif ettiler ve FIFA Etik Komitesi tarafından detaylı soruşturma için bu iki ismin yetkileri askıya alındı. Soruşturmanın ardından para ve uzaklaştırma cezası uygulandı. Fakat benzeri iddiaların gündemdeki varlığı süreç boyunca devam etti. En ilgi çekici iddialardan biri ise, Katar’ın eski CIA görevlisi Kevin Chalker’ı rakip ülkelerin verdiği ihale tekliflerini araştırması ve önemli futbol yetkilileri hakkında casusluk yapması için tuttuğuydu (Hepburn D.,2022).
Bir diğer önemli husus ise Karayip Futbol Birliği (Caribbean Football Union) toplantısını rüşvet vermek amacı ile düzenlediği iddiası ile FIFA Etik Komitesi tarafından suçlanan ve 2011 yılındaki FIFA başkanlık seçimlerinde Sepp Blatter’in tek rakibi olarak görülen Mohamad Bin Hamman’ın, günler kala seçimden çekilmesi ile ilgili oluşan soru işaretleriydi. 25 oy sahibine yaptığı nakit ödemeler sebebi ile Bin Hamman’ın önce yetkileri askıya alındı fakat daha sonra ulusal ve uluslararası düzeydeki futbola ilişkin aktivitelerden men edildi. Nitekim, Sepp Blatter ve Bin Hamman ilişkisinin Katar’ın seçilmesindeki etkisi konusu hala gizemini korumaktadır (Morris S., 2012).
III. Eleştiri 2: Mevsim Şartları
Haziran ve Temmuz ayları ulusal lig, uluslararası kulüp turnuvaları fikstürleri göz önünde bulundurulduğunda özellikle Avrupa futbolu için en elverişli Dünya Kupası tarihi anlamına gelmektedir. Ancak, Katar özelinde bu tarihler hava sıcaklık ortalamasının 40-50 dereceler arasında seyrettiği ve futbol şartları için ciddi zorluklar oluşturabilecek mevsim şartlarını da beraberinde getirmektedir.
Bu sebeple Katar’ın çözüm olarak sunduğu ilk öneri olan; maçların klimalı stadyumlarda oynanması teklifi FIFA tarafından reddedilmiş fakat daha sonra Dünya Kupası finallerinin bölge sıcaklığının genellikle 25 derece civarı olduğu 21 Kasım ve 18 Aralık tarihlerinde gerçekleştirilmesi fikri kabul edilmişti.
Bu karar ile birlikte Katar ve FIFA cephesi yoğunluklu olarak Avrupa merkezli eleştirilere maruz kaldılar. 2022 Dünya Kupası’nın Katar’da gerçekleştirileceğinin kesinleşmesi ile birlikte birçok Avrupa ülkesi liglerinin ve kupalarının ve UEFA’nın düzenlemekte olduğu Şampiyonlar, Avrupa ve Konferans Ligi gibi kupa formatlarının fikstürlerinin yeniden düzenlenmesi, aksaması ve maç tarihleri arasındaki sürelerin kısaltılması gibi gerekliliklere sebep oldu. Lig takvimlerinde yaşanan bu duraksama lig dinamiklerini etkilerken, Dünya Kupası’nda forma giyme ihtimali bulunan birçok futbolcunun olası bir sakatlık problemi yaşamaktan kaçınmaya çalışması takım performanslarına olumsuz olarak yansıyabilirdi. Maç tarihlerinin sıkıştırılması ise oyuncuların bir hafta içinde 2-3 maçta oynamak zorunda kalmasına sebep olabilecek, sporcu sağlığı için elverişsiz bir ortamın yaratılmasına sebep olacaktı.
Katar kararı ile birlikte sonuç olarak FIFA; FIFA-UEFA arasındaki ilişkileri zedelemesi muhtemel olan bir karara imza atmış oldu.
Sonuç olarak yaşanan sakatlıklar sebebiyle bazı milli takımlar ideal kadrolarından yoksun bir şekilde Dünya Kupası’nda yer aldı. Benzeri şekilde bulundukları liglerde iyi bir ivme kazanan takımların performansı sekteye uğrarken, sezona beklediği başlangıcı yapamayan takımlar taktikleri yeniden yapılandırabilmek adına zaman kazandılar. Dünya Kupası süresi boyunca sakatlığı bulunan bazı futbolcuların ise rehabilitasyon süreçleri bu zaman dilimi esnasında tamamlandı ve liglerin tekrardan başlaması ile sahadaki yerlerini alabildiler[1].
IV. Eleştiri 3: Kalabalık Yönetimi ve Tecrübe Eksikliği
Katar, şimdiye kadar Dünya Kupası’na ev sahipliği yapacak en küçük ve daha önce futbol anlamında uluslararası alanda yüksek rekabetçilik düzeyinde böylesi bir turnuvaya katılma hakkı kazanamamış bir ülke olması sebebiyle eleştirilerin odağında yer aldı. Sekiz stadyumdan altısının aynı şehirde (Doha) yer alacak olması da kalabalık yönetimi ve trafik sorunları için başlıca endişe veren unsurlardan biriydi. Çok sayıda taraftarın tek bir yerde bir araya gelmesi nedeniyle ciddi sorunlar yaşanabileceği söyleniyor ve Katar’ın altyapı ve etkinlik yönetimi konusunda yetersiz ve tecrübesinin azolması endişelerin boyutunu arttırıyordu.
“Asya’da yer alan 51 devlet arasında Katar, 4.416 mil karelik bir alanı kaplayan kara kütlesi bakımından 44. sıradadır. Benzer şekilde, 2,6 milyonluk nüfusuyla kıtanın yalnızca 45. en kalabalık ülkesidir ve kabaca %90’ı son zamanlarda yüksek istihdam ihtiyacı sebebiyle bölgeye göçen mavi yakalı, gurbetçi işgücünden oluşmaktadır. Nispeten küçük coğrafi ve demografik ölçeğine rağmen Katar, dünyanın en zengin ülkelerinden biridir: Kişi başına düşen GSYİH şu anda £96.827 (sterlin) olup, ABD’nin iki katından fazladır (IMF, 2016). Bu zenginlik, öncelikle doğal gaz ve ham petrolün uluslararası satışından kaynaklanmaktadır. Katar, doğal gazda dünyanın en büyük distribütörü ve ham petrolde dünyanın en büyük üçüncü tedarikçisidir.”(Rookwood, J., 2019)
Yaptığı araştırmalar sonucunda Bloomberg Intelligence, Katar’ın Dünya Kupası için 300 milyar dolarlık bir masrafı altyapı projesini tamamlamak için gözden çıkarmış olduğunu ifade etti. 2018 Dünya Kupası için ise o dönemde aynı zamanda Rusya Futbol Birliği’nin (RFU) Başkanı olarak görev yapan Vitaly Mutko tarafından sunulan bir rapora göre, ülke turnuvaya yaklaşık 10 milyar dolar gibi bir bütçe ile hazırlanmaktaydı. Bahsi geçen altyapı eksikliklerine karşı Katar’ın yapmak istediği görece astronomik olan bu yatırım, FIFA cephesinde tekliflerini güçlendiren en önemli konulardan biri olmaktaydı.
Turnuvanın gerçekleşeceği alanın bir merkezde yoğunlaşması hakkındaki eleştirilerkarşısında Katar, bu eleştirileri FIFA’ya sunduğu teklifte bir avantaja çevirmek için kâğıt üzerinde iyi bir plana sahip gözükmekteydi. Ev sahipliği yaklaşımlarının merkezinde seyircilerin ve futbolcuların seyahat etmeye daha az zaman harcamasını sağlayacak, turnuva ortamını deneyimleme sürelerini arttıracak fırsatlar üzerinde yoğunlaştılar ve buna uygun hizmet ve tesislerin inşası için çalışmalara başladılar. Birleşmiş Milletler’in son yıllarda üzerinde daha fazla durmaya başladığı Sürdürülebilir Kalkınma Hedeflerini (SDGs) ve merkezileşmenin getireceği düşük karbon emisyonunu tekliflerinde ön plana çıkararak, sürdürülebilirlik ve yenilenebilirlik kavramları çerçevesinde gerçekleştirecekleri yatırımın turnuva sonrasında da bölgedeki olası faydalarını içeren çok yönlü bir teklif hazırladılar.
FIFA Dünya Kupası Katar 2022™ Sürdürülebilirlik Stratejisi Yönetim Özeti’nin içerisinde stadyum, tesis ve havalandırma, aydınlatma, sıhhi tesisat gibi sistemlerin tasarım ve inşasında enerji verimliliğini ve geri dönüştürülebilirliği öne çıkartmayı ve Küresel Sürdürülebilirlik Değerlendirme Sistemi (GSAS) tarafından en az dört yıldız (altın sertifika)almayı taahhüt ettiler. Aynı raporda özellikle Doha Metro’sunun inşaatı örnek gösterilerek, atık ürünlerin geri dönüşümü ve yeniden kullanımının sağlanması konusunda önlemlerin alınacağı ifade edilmiştir[2].
Trafik ve kalabalık kontrolü konusunda Katar, etkinlik yönetimi, ulaşım ve trafik planlaması gibi konulara dair uygulamaların yürütülmesini ve öncül çalışmalarla turnuva öncesi stadyum çevrelerinin düzenlenmesini sağlayacak bir Yüksek Komite kurdu. Seyirci park alanları, trafik rotaları ve trafiğe kapalı alanlar, acil durum araçları için erişim ve bekleme alanları, seyirci yürüyüş rotaları, toplu taşıma metotları, maç öncesinde, sırasında ve sonrasında trafik ve kalabalık kontrolünün sağlanması, trafik yönetim ve diğer hizmetler grupları arasındaki iletişim, stadyuma erişim ve çıkış yolları gibi konu başlıklarını geçmiş Dünya Kupası tecrübeleri de göz önünde bulundurarak Katar için uygun hale getirecek bir ana plan hazırlanması bu komitenin başlıca göreviydi. Kapsamlı modelleme ve araştırmalardan sonra Yüksek Komite, seyircileri çeşitli profillere ayırarak sınıflandıran ve tahmini rakamlar ortaya koyan iki farklı senaryoya sahip oldular:
- Katar Maçı Senaryosu—Katar milli takımının başka bir takıma karşı oynaması.
- Normal Maç Senaryosu—Birbirine karşı oynayan iki uluslararası takım.
Genel profillemeye gelince, seyircilerin %35’inin maçtan önceki en yoğun saatte (maç öncesi) geleceği ve %83’ünün maçtan sonraki en yoğun saatte (maç sonrası) ayrılacağı varsayılmıştır. Ayrıca seyircilerin%100’ünün maçtan sonraki 90 dakika içinde stadyum çevresinden ayrılacağı varsayılmıştır.
Turnuva esnasında bölgedeki gerekli operasyonları gerçekleştirecek personelleri, takım ve medya yetkililerini ve genel izleyici kitlesinin ayrıştırılmasını içeren bölgeleme gereksinimlerini ortaya koymak ve genel erişilebilirlik stratejilerini belirlemek de kalabalık yönetimi anlamında turnuvanın sağlıklı bir şekilde gerçekleştirilmesi için hayati önem taşımaktaydı. Bu sebeple trafik hareketlerini kontrol etmek için, stadyum çevresindeki trafik akışını yönetmeye ve zorunlu olmayan araç yolculuklarını stadyumdan uzaklaştırmaya yardımcı olmak için bir Trafik Başlangıç Bölgesi (TPZ) belirlenmiştir.
Tüm seyircilerin maçtan hemen sonra stadyumu terk etmek isteyecekleri tahmin edilse de bu çalışmada, seyircilerin ayrılma modeli için tek tip bir dağılım göz önünde bulundurulmaktaydı. En kötü trafik koşulları düşünülerek, maça ve maç sonrasına kadar olan 90 dakikalık süre boyunca maksimum yoğun koşullara göre hareket edilmekteydi. Bunu başarmak için, TPZ noktalarından servis otobüsleri için 3 dakikalık bir kalkış mesafesi varsayıldı ve bu da saatte 20 tur otobüsü seferi ile sonuçlandı. Üç dakikalık mesafe, standart işletme periyotlarına göre otobüslerin standa giriş çıkışları için otuz saniyelik süreyi ve seyircilerin otobüs başına 40 yolcu kapasiteli otobüse binmeleri için doksan saniyelik süreyi kapsamaktaydı (Tahmasseby, S., Reddipalayam, P., 2022).
Bu gibi çalışmalara ek olarak, Katar Üniversitesi Mühendislik Fakültesi’nin Dünya Kupası için uygulamaya koyduğu yapay zekâ ve drone teknolojilerinden yararlanan akıllı kontrol sistemi ile taraftar yoğunluğunu hesaplama ve taraftar güvenliği-sağlığı hususlarında Yüksek Komite’nin çalışmalarına turnuva sürecinde katkı sağlayacağı da ifade edilmiştir[3].
Tüm bu örnekler çerçevesinde kamuoyunun trafik ve kalabalık yönetimi konusundaki endişelerine karşı Katar’ın ciddi çözümler üretmeye yönelik adımlar attığını görebilmekteyiz. Nitekim turnuva süresince farklı ülkelerden gelen basın mensuplarının hem turnuva esnasında yaptığı gözlemler hem de taraftar röportajları subjektif yaklaşımlar içermektedir. Ziyaretçilerin bazıları uzun bekleme süreleri, uzun yürüyüş rotaları, yön bulmadaki zorluklar ve özellikle stadyum çevresinde restoran ve kafe tipi dükkanlarda oluşan yoğun kuyruklar sebebi ile Katar’ın yönetim becerilerini eleştirirken, bazıları ise insanları otellerinden gidecekleri stadyumlara kadar ulaştıran toplu taşıma servislerinin ve alışılmadık fakat detaylı olarak hazırlanmış kalabalık kontrolü metotları konusunda Katar’ı başarılı buluyordu.
Katar’da bulunan yerel gurbetçiler ise, altyapıya yapılan yatırımın, turnuvadan sonra yerel halk için bu turnuvanın kalıcı mirası olacağını söylüyor. Altı ya da yedi yıl önce, şehrin hiçbir toplu taşıma aracı ve yerel halk için günlük trafik sıkıntılarını çözecek herhangi bir karayolu ağı olmadığı belirtilirken, Doha bölgesinin artık genellikle altı ay içinde inşa edilen çok sayıda sekiz şeritli otoyolla birbirine bağlandığı söyleniyor. Stadyumlar arasındaki yakınlığın ise, aynı gün iki farklı maçı da yerinden takip etmek isteyen taraftarlar için önemli bir şans olduğu ve gönüllülerin, şehrin birçok noktasında ziyaretçiler için vaktin eğlenceli geçmesini sağlayacak aktiviteleri düzenlediği ve rotalar konusunda onlara çok yardımcı olduğu belirtiliyor (Qadeer E., 2022).
“Yeni metro sistemi ve Dünya Kupası için hizmete hazır otobüs filosu her gün on binlerce taraftarı, medya mensubunu ve Dünya Kupası çalışanlarını otellerden stadyumlara, stadyumlardan metro istasyonlarına veya stadyumdan stadyuma, şehrin her yerine taşıyor. Her gün dolu dört stadyumdaki taraftarların ve bunun yanı sıra taraftar şenliğine giden ziyaretçilerin sorunsuz hareket etmesinin lojistiği ve olağan günlük trafiğin sağlanması, asla tekrarlanamayacak bir kalabalık kontrolü seviyesidir. Hiçbir metro durağının özellikle stadyumların yakınından geçmediği ve çölün ortasına konuşlandırılmış 4 stadyum planlamak ve seyircileri kasıtlı olarak bu alanlardan uzaklaştırmayı planlamak özellikle karmaşık ve titiz bir plandı.İlk günlerde pek çok ziyaretçi, genellikle yanlış yön gibi görünen veya daireler çizen uzun mesafeler yürümek zorunda kalmaktan şikâyet ediyordu, ancak o zamandan beri herkes bu durumun Katar çılgınlığının bir yöntemi olduğunu keşfetti.Her maçtan sonra, insanlar bir ana hattan ayrı yönlere, metroya, otoparklara veya otobüs durağına ve oradan da belirli daha küçük hatlara dağıtılıyordu.”(Lammers C., 2022)
Etkinlik yönetimi tecrübesi konusunda kamuoyunda oluşan Katar’a yönelik olumsuz bakış açısına rağmen, Katar 2000’li yılların başından itibaren daha küçük ölçekli birçok spor organizasyonuna ev sahipliği yapmıştır.Spor sektörü ve kültürel alan içerisinde daha aktif bir ülke olmayı hedeflemesi ve uluslararası etkinliklerin yönetimi konusunda sürekli olarak rol alma çabaları sebebiyle tüm geçmiş organizasyon tecrübelerini 2022 Dünya Kupası’na koydukları adaylıkla pekiştirmek istemeleri, ülkenin spor politikası anlamında zaten beklenti ve hazırlık içinde olduklarını gösteren ve bu anlamda kamuoyu için sürpriz olarak karşılanmaması gereken bir husustur. Bu yıla kadar Katar’da düzenlenen en büyük spor etkinliği, Doha’da düzenlenen 2006 Asya Oyunları olmaktadır. Nitekim, Katar’da daha önce gerçekleştirilen ve yakın dönemde gerçekleştirilecek olan bazı önemli spor etkinliklerini sizler için sıraladık:
2004 Asya Erkekler Hentbol Şampiyonası
2004 Dünya Masa Tenisi Şampiyonası
2005 Asya Basketbol Şampiyonası
2009 Asya Eskrim Şampiyonası
2009 FIVB Dünya Kulüpler Şampiyonası
2015 IHF Hentbol Dünya Şampiyonası
2019 Dünya Atletizm Şampiyonası
2019 Dünya Plaj Oyunları
2021 Formula 1 Katar Grand Prix
2022 Katar Dünya Kupası
2023AFC Asya Futbol Kupası
2024 FINA Dünya Su Sporları Şampiyonası
2024 FINA Ustaları
2030 Asya Oyunları
V.Sonuç
Kamuoyunda yer alan bu üç temel eleştirinin çerçevesinde Katar 2022 Dünya Kupası, kamu politikaları ve uluslararası ilişkiler anlamında çeşitli bulgular içermektedir:
- Seçim ve yolsuzluklar çerçevesinde Katar 2022 Dünya Kupası sürecinin ortaya koyduğu en önemli çıkarım FIFA kurumunun geçmiş çalışmalarının ve önceki seçimlerinde de benzeri durumların tartışılması fakat gündemde bu kadar yer bulmaması ile ilgilidir. Katar tartışmaları ile birlikte FIFA, geçmişine ilişkin daha çok sorgulanmaya ve üzeri örtülen dosyalar tekrardan gündeme gelmeye başlamıştır. Birçok eski FIFA yetkilisinin ve soruşturmalarda görev alana uzmanlara göre kurum içerisinde yerleşmiş bir rüşvet geleneğini aydınlatmak adına Katar süreci ayan beyan kanıtlarla soruşturmaların elini güçlendirmiştir.
- Mevsim şartları sebebiyle eleştirilen Dünya Kupası ev sahipliğinin ise öncelikle ulusal federasyonlar, UEFA ve yayın kuruluşları çerçevesinde ciddi etkileri olmuş ve bu anlamda karşılaşılan tepkilerin büyük bir çoğunluğu direkt olarak FIFA’nın muhatabı olmaktadır. Katar’ın sahip olduğu mevsim şartları ve standartlarının FIFA tarafından ihale süreci öncesinde bilinmemesi gibi bir durum söz konusu değildir. Bu sebeple, ülkede gerçekleştirilecek bir futbol turnuvası için Kasım ve Aralık aylarının tercih edilmesi meselesi takvimsel bir tercihten çok, bölgesel bir tercihin ardından gelen bir seçeneksizlik durumuna işaret etmektedir. Tam da bu sebeple, Katar’ın önerisinden çok FIFA’nın stratejik bir hamlesi olarak görülmelidir.
- Katar’ın uluslararası organizasyonlar aracılığıyla dünyaya açılma politikası uzun zamandır uygulamada olan bir meseledir. Nitekim Dünya Kupası’nın ölçeği ele alındığında eleştirilerin sağlam bir zeminden geldiğini kabul etmemek hatalı bir yaklaşım olur. Bu anlamda, kamuoyunun etkinliğin fiyasko ile sonuçlanmasına karşı duyduğu endişenin gerçeklik payı olmaktadır. FIFA’nın bir kumar olarak görülen bu kararı, turnuvanın tamamlanması ile birlikte birçok kişinin beklentilerinin üzerinde sonuçlanmıştır. Özellikle kalabalık yönetimi konusunda Dünya Kupa’larında alışageldiğimiz bir konu olan birkaç şehirde hatta birkaç ülkede ortaklaşa gerçekleştirilen turnuva yerini merkezileştirilmiş bir şekilde tek bir şehrin etrafında gerçekleştirilmiştir. Bu noktada Katar yönetiminin makalemizde belirttiğimiz şekilde ortaya koyduğu strateji ve çözüm önerilerinin verimli bir pilot çalışma örneğine dönüştüğünü söyleyebiliriz. Çevre ve şehircilik politikaları anlamında 2022 Dünya Kupası incelenmesi gereken zengin bir kaynak ve farklı bir yaklaşım olarak karşımıza çıkmaktadır.
DİPNOTLAR:
[1]Katar 2022 Dünya Kupası neden Boykot Ediliyor? (06.10.2022).
[2]FIFA World Cup Qatar 2022™ Sustainability Strategy Executive Summary (2019, Ekim).
[3]Qatar University develops a crowd control system for the FIFA World Cup 2022. Doha Directory (2022, Haziran 28).
KAYNAKÇA:
Hepburn, D. (2022, November 25) World Cup 2022: How did Qatar win the opportunity to host the World Cup – and why was it a controversial decision? The Scotsman. Retrieved January 9, 2023, from https://www.scotsman.com/sport/football/world-cup/world-cup-2022-how-did-qatar-win-the-opportunity-to-host-the-world-cup-and-why-was-it-a-controversial-decision-3927755
FIFA World Cup Qatar 2022™ Sustainability Strategy Executive Summary (2019, October). Fédération Internationale de Football Association (FIFA), the FIFA World Cup Qatar 2022 LLC (Q22) and the Supreme Committee for Delivery and Legacy (SC).
Katar 2022 Dünya Kupası neden Boykot Ediliyor? Katar 2022 Dünya Kupası neden boykot ediliyor? (2022, October 6). Retrieved January 9, 2023, from https://www.cumhuriyet.com.tr/spor/katar-2022-dunya-kupasi-neden-boykot-ediliyor-1989379
Lammers, C. (2022, November 29). Unmatched crowd-control to manage fish bowl of football fans in Qatar. RNZ. Retrieved January 9, 2023, from https://www.rnz.co.nz/news/sport/479721/unmatched-crowd-control-to-manage-fish-bowl-of-football-fans-in-qatar
Morris, Samuel (2012) “FIFA World Cup 2022: Why the United States Cannot Successfully Challenge FIFA Awarding the Cup to Qatar and How the Qatar Controversy Shows FIFA Needs Large-Scale Changes” California Western International Law Journal: Vol. 42: No. 2, Article 15.
Qadeer, E. (2022, December 10) Fifa World Cup: Fans ‘blessed’ to witness Qatar’s hospitality; laud crowd management, https://www.khaleejtimes.com
Qatar University develops a crowd control system for the FIFA World Cup 2022. Doha Directory. (2022, June 28). Retrieved January 9, 2023, from https://www.doha.directory/qatar-university-develops-a-crowd-control-system-for-the-fifa-world-cup-2022/86/n
Ramsay, G. (2022, November 23). How Qatar ended up hosting the World Cup. CNN. Retrieved January 9, 2023, from https://edition.cnn.com/2022/11/23/football/qatar-fifa-world-cup-explainer-spt-intl/index.html
Rookwood, Joel (2019) Access, security and diplomacy: Perceptions of soft power, nation branding and the organisational challenges facing Qatar’s 2022 FIFA World Cup. Sport, Business and Management: An International Journal, 9 (1). pp. 26-44.
Tahmasseby, S., Reddipalayam Palaniappan Subramanian, P. (2022). Traffic Impact Assessment for the Stadiums Hosting FIFA 2022 World Cup in Qatar: A Case Study. Iran J Sci Technol Trans Civ Eng 46, 3499–3510. https://doi.org/10.1007/s40996-021-00723-7